Την παρούσα περίοδο η ανθρωπότητα καλείται να αντιμετωπίσει μια κρίση και μαζί της και εμείς που προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις, όπως το κλείσιμο των σχολείων για μακρύ χρονικό διάστημα, ο περιορισμός των κοινωνικών συναναστροφών, ο συνδυασμός της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής στον ίδιο χώρο και υπό κατάσταση περιορισμού.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι οι οικογένειες καλούνται να αναπροσαρμόσουν την καθημερινότητα τους υπό το φόβο μιας απειλής και υπό την πίεση μιας κατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Συνεπώς, οι αντοχές μας δοκιμάζονται, όπως και τα όρια μας, καθώς βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου η ευελιξία, αν και απαραίτητη, δεν είναι δεδομένη.
Τι επιπτώσεις όμως μπορεί να έχει αυτή η κατάσταση στην ψυχική μας υγεία; Πρόσφατες μελέτες σχετικά με τις ψυχολογικές συνέπειες σε συνθήκες περιορισμού δείχνουν ότι άτομα τα οποία παραμένουν σε περιορισμό παρουσιάζουν σημαντικές αρνητικές συνέπειες οι οποίες μπορεί να εκφράζονται υπό τη μορφή φόβου, θυμού, ενοχλητικών σκέψεων κλπ. (Brooks και συν., 2020). Οι παράγοντες που προκαλούν άγχος στην κατάσταση αυτή είναι συχνά η πλήξη, η ανεπαρκής πληροφόρηση, τα προβλήματα πρόσβασης στα οικιακά αγαθά, οι οικονομικές απώλειες και το στίγμα.
Για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση με γνώμονα την διατήρηση της ψυχικής, αλλά και της σωματικής μας υγείας είναι σημαντικό να έχουμε μια ισορροπία ανάμεσα στα δυο. Τα παρακάτω είναι μερικές εισηγήσεις για να αντιμετωπίσετε και εσείς, αλλά και να βοηθήσετε τα παιδιά σας, να αντιμετωπίσουν το ψυχολογικό μέρος του περιορισμού.
• Ενημερώστε τα παιδιά, αλλά με απλές εξηγήσεις:
Δώστε εξηγήσεις στα παιδιά ώστε να καταλάβουν γιατί λαμβάνονται τα μέτρα περιορισμού. Ειδικά στα μικρά παιδιά προσπαθήστε να δώσετε εξηγήσεις που να μην δημιουργούν πανικό, π.χ. εξηγήστε ότι «δεν θα μπορούμε να βλέπουμε τη γιαγιά και τον παππού για λίγο καιρό, αλλά θα τους δούμε σύντομα» και όχι «δεν μπορούμε να τους δούμε γιατί θα είναι επικίνδυνο να τους αρρωστήσουμε».
• Διατηρήστε κάποιες από τις ρουτίνες σας:
Η διατήρηση της ρουτίνας μας σε καταστάσεις άγχους παρέχει μια προβλεψιμότητα στην καθημερινότητα των παιδιών, η οποία τους προσδίδει μια αίσθηση ασφάλειας. Προσπαθήστε να διατηρήσετε τις βασικές ρουτίνες της οικογένειας, π.χ. να ξυπνάτε νωρίς, να ντύνεστε ακόμα και αν δεν θα πάτε κάπου και να ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να αφιερώνουν κάποιο χρόνο στο διάβασμα τους.
• Συντηρείστε τις κοινωνικές σας σχέσεις και ενθαρρύνετε και τα παιδιά σας να κάνουν το ίδιο:
Η έλλειψη της κοινωνικής και φυσικής επαφής είναι πιθανό να κάνει τα παιδιά να αισθανθούν απομόνωση και αυτό με τη σειρά του να προκαλέσει συναισθήματα άγχους και θυμού. Είναι σημαντικό να κάνουμε προσπάθειες για να διατηρήσουμε την κοινωνική επαφή μας με εναλλακτικούς τρόπους. Ειδικά σε παιδιά που είναι πιο απομονωμένα, προσπαθήστε να παρέχετε ευκαιρίες επικοινωνίας, έστω και με ενήλικες από το ευρύτερο περιβάλλον τους.
• Περιορίστε την ποσότητα πληροφοριών την οποία λαμβάνετε κάθε μέρα (Brock, 2011):
Η συνεχής λήψη πληροφοριών μπορεί να δημιουργεί άγχος στα παιδιά σας, αλλά και υπερπληροφόρηση για εσάς τους ίδιους, το οποίο δυσκολεύει τη διαχείριση της κατάστασης με ψυχραιμία. Διαλέξτε αξιόπιστες πηγές ενημέρωσης και περιορίστε τη συνεχή σας ενασχόληση με τις ειδήσεις.
• Μοντελοποιήστε πώς αντιμετωπίζουμε τις αγχογόνες καταστάσεις:
Σε καταστάσεις κρίσης τα παιδιά αναγνωρίζουν τις αντιδράσεις των ενηλίκων για να ξέρουν πώς να συμπεριφερθούν στην κατάσταση. Προσπαθήστε να αποφύγετε να μοιράζεστε τις ανησυχίες σας με τα παιδιά σας. Μεταφέρετε μια αίσθηση ασφάλειας μοντελοποιώντας το πώς χειριζόμαστε μια κατάσταση κρίσης με ψυχραιμία, λογική και αισιοδοξία.
• Αφιερώστε δημιουργικό χρόνο στα παιδιά σας:
Κάντε δραστηριότητες που προκαλούν θετικά συναισθήματα μαζί με τα παιδιά σας, τις οποίες δεν είχατε την πολυτέλεια να κάνετε πριν λόγω χρόνου. Κάντε βόλτες στη φύση, παίξτε επιτραπέζια, μαγειρέψτε μαζί. Αν νιώσετε ότι δεν αντέχετε τον περιορισμό, κάντε μια βόλτα με το αυτοκίνητο σας.
• Ανταποκριθείτε και στις ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών σας:
Ρωτήστε πώς είναι για τα παιδιά σας να περνούν όλη αυτή την κατάσταση, τι συναισθήματα νιώθουν, ποιες είναι οι σκέψεις τους; Προσπαθήστε να παρέχετε εξηγήσεις, οι οποίες να δίνουν την αίσθηση της προσωρινής κρίσης και να καλλιεργούν την ελπίδα, χωρίς να υποτιμούν τη σοβαρότητα αλλά ούτε και να την υπερδιογκώνουν.
Εβίτα Κατσιμίχα
Σχολική/Εκπαιδευτική Ψυχολόγος (Α.Μ. 294)
Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου