Αποτελεσματικότητα έως και 95% και παράλληλα μηδενικές παρενέργειες εκτιμούν ότι θα προσφέρουν τα τρία πιο προχωρημένα (μέχρι στιγμής) εμβόλια που αναπτύσσονται για την αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19. Όπως ανέφερε στον «Φ» ο αναπληρωτής καθηγητής Φαρμακευτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Χρίστος Πέτρου, πρόκειται για εμβόλια της Pfizer (και BioNTech), της Moderna καθώς και της Οξφόρδης με την Astra Zeneca, τα οποία βρίσκονται σε καθεστώς κυλιόμενης αξιολόγησης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ). «Πρακτικά αναμένουμε πρώτο να λάβει άδεια στην ΕΕ το εμβόλιο της Pfizer, περίπου στα μέσα Δεκεμβρίου με αρχές Ιανουαρίου. Λίγο αργότερα αναμένεται να ακολουθήσει το εμβόλιο της Moderna». Ωστόσο, ανέφερε ότι πίσω έχει μείνει το εμβόλιο της Οξφόρδης.
Ειδικότερα, ο κ. Πέτρου σημείωσε ότι οι Pfizer και Moderna εκτιμούν πολύ υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας, τα οποία κυμαίνονται γύρω στο 95%. «Βέβαια, τα δεδομένα στις κλινικές μελέτες και στην πραγματική ζωή είναι δυνατό να διαφέρουν. Από την πλευρά της, η Astra Zeneca έχει ανακοινώσει δύο διαφορετικά ποσοστά. Στην πρώτη περίπτωση εκτιμά αποτελεσματικότητα 70% για τη λήψη δύο ολόκληρων δόσεων εμβολίου, ενώ στη δεύτερη περίπτωση εκτιμά αποτελεσματικότητα 90% για λήψη αρχικά μισής δόσης και έπειτα ολόκληρης δόσης εμβολίου». Εντούτοις, ο κ. Πέτρου σημείωσε ότι το ποσοστό του 90% για την Astra Zeneca ενδέχεται να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αφενός διότι τα αποτελέσματα είναι πολύ πρώιμα και αφετέρου διότι έχουν στηριχτεί σε μικρότερο αριθμό εθελοντών (τους μισούς) σε σύγκριση με τις άλλες δύο εταιρείες.
Παράλληλα, τα εμβόλια των Pfizer και Moderna στηρίζονται σε παρόμοια τεχνολογία σχεδιασμού και στο mRNA. «Δηλαδή, το αγγελιοφόρο RNA μεταφέρει τη γενετική πληροφορία για να εκφράσει την πρωτεΐνη-ακίδα του κορωνοϊού. Αντίθετα, το εμβόλιο της Οξφόρδης χρησιμοποιεί DNA και μεταφέρει γενετικό υλικό μέσα σε ένα φορέα, ο οποίος είναι ακίνδυνος για τον ανθρώπινο οργανισμό. Και σε αυτή την περίπτωση μεταφέρεται το μήνυμα στον οργανισμό να δημιουργήσει την πρωτεΐνη του κορωνοϊού».
Τα τρία εμβόλια θα πραγματοποιούνται σε δόσεις, εντός 30 ημερών. «Το εμβόλιο της Pfizer προβλέπει δύο δόσεις, με τη δεύτερη να πραγματοποιείται την 21η μέρα μετά την πρώτη χορήγηση. Της εμβόλιο της Moderna, επίσης, προβλέπει δύο δόσεις. Η δεύτερη δόση θα πραγματοποιείται την 28η μέρα μετά την πρώτη χορήγηση, δηλαδή έχουν μια εβδομάδα διαφορά. Το εμβόλιο της Οξφόρδης προβλέπει επίσης δύο δόσεις, οι οποίες θα γίνονται εντός του μήνα (το πιθανότερο μετά από τρεις ή τέσσερις εβδομάδες)».
Φύλαξη και μεταφορά σε ψύχος
Διαφοροποιήσεις υπάρχουν ανάμεσα στα τρία φαρμακευτικά σκευάσματα και ως προς τις συνθήκες ψύξης και κατάψυξης, οι οποίες επηρεάζουν τη φύλαξη και τη μεταφορά τους. «Το εμβόλιο της Pfizer απαιτεί φύλαξη και βαθιά κατάψυξη στους -70 με -80 βαθμούς Κελσίου, όπου μπορεί να διατηρηθεί για 6 μήνες. Οι θερμοκρασίες αυτές μπορούν να εξασφαλιστούν με ειδικές συσκευές που μεταφέρουν ξηρό πάγο. Μετά την απόσυρσή του από τη βαθιά κατάψυξη, το εμβόλιο μπορεί να διατηρηθεί σε συνθήκες απλής ψύξης (4 βαθμούς Κελσίου) μέχρι και πέντε ημέρες. Ωστόσο, η Pfizer αναζητά νέα τεχνολογία που να μετατρέπει το εμβόλιο σε στερεή μορφή, ώστε να μεταφέρεται σε θερμοκρασία δωματίου. Για το εμβόλιο της Moderna απαιτούνται πιο ήπιες συνθήκες φύλαξης. Χρειάζεται απλή κατάψυξη στους -20 βαθμούς Κελσίου, όπου μπορεί να διατηρηθεί επίσης για 6 μήνες. Μετά την απόψυξή του μπορεί να παραμείνει σε συνθήκες απλής ψύξης (4 βαθμούς Κελσίου) για αρκετά μεγαλύτερο διάστημα, έως 30 ημέρες». Σχετικά με το εμβόλιο της Οξφόρδης σημείωσε ότι αυτό διαφέρει από τα άλλα δύο, αφού φαίνεται να χρειάζεται μόνο απλή ψύξη (4 βαθμούς Κελσίου), όπως ένα συνηθισμένο εμβόλιο.
Υπήρχαν τα θεμέλια για τη γρήγορη κατασκευή
«Τα εμβόλια είναι η πιο φτηνή παρέμβαση που έχει ανακαλύψει ο άνθρωπος, η οποία συνεισφέρει τα μέγιστα στη δημόσια υγεία. Με άλλα λόγια η πιο φτηνή και η πιο αποτελεσματική», υπογράμμισε ο κ. Πέτρου και πρόσθεσε: «Τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν δείχνουν κακό προφίλ ως προς τις ανεπιθύμητες παρενέργειες. Αναφέρονται μόνο οι συνήθεις παρενέργειες των εμβολίων, όπως η κούραση, ο μυϊκός πόνος, το πρήξιμο στο σημείο της έκχυσης. Βέβαια, το ενδεχόμενο να συμβεί κάτι σπάνιο και μη αναμενόμενο υπάρχει για κάθε φάρμακο».
Σχετικά με την ασφάλεια των εν λόγω εμβολίων και τον γρήγορο ρυθμό με τον οποίο αυτά αναπτύχθηκαν, διευκρίνισε: «Καταφέραμε να έχουμε εμβόλια ένα χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας διότι είχαμε προηγούμενη γνώση σε σχέση με άλλα εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί, όπως εκείνο του Έμπολα. Επιπλέον διότι είχαν ξεκινήσει να αναπτύσσονται εμβόλια για κορωνοϊούς (πχ SARS), τα οποία ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν καθώς εξαφανίστηκαν οι ασθένειες. Όμως υπήρχαν έτοιμες οι πλατφόρμες. Ένας ακόμη σημαντικός λόγος είναι διότι η ρυθμιστική διαδικασία έγινε πολύ πιο ευέλικτη και σύντομη, μέσω της κυλιόμενης αξιολόγησης. Ακόμη, επειδή υπάρχει η δυνατότητα να γίνονται παράλληλα κάποιες από τις φάσεις των κλινικών μελετών. Βοηθάει, επίσης, ότι είναι πολύ εύκολη η εξεύρεση εθελοντών – ασθενών για να μετρηθεί η αποτελεσματικότητα. Παράλληλα ότι υπήρξαν προβλήματα στη χρηματοδότηση του εμβολίου».
Το πρώτο σημείο στο οποίο θα αξιολογηθούν τα εμβόλια αφορά την ικανότητά τους να σταματούν τη συμπτωματολογία της νόσου. «Δηλαδή κάποιος θα εκτίθεται στον ιό, αλλά δεν θα νοσεί και δεν θα αναπτύσσει συμπτώματα. Θα είναι προστατευμένος. Ωστόσο, δύναται να είναι μεταδοτικός. Είμαστε πολύ κοντά στο να έχουμε το πρώτο εμβόλιο. Θα ακολουθήσουν και άλλα. Όμως δεν αρκεί η έγκριση του εμβολίου, αλλά και μια καλή στρατηγική εμβολιασμού της κοινότητας, καθώς και η αποδοχή του εμβολίου από τον κόσμο».