Αυξημένα συναισθήματα άγχους, μοναξιάς και θυμού στον κυπριακό πληθυσμό καταδεικνύουν τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της παγκόσμιας έρευνας “COH-FIT”, η οποία μελετά, τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 και των μέτρων για αναχαίτισή της στην ψυχική και σωματική υγεία. Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι επιπτώσεις στις γυναίκες φαίνονται να είναι πιο έντονες ενώ, σε αντίθεση με άλλες χώρες, στην Κύπρο, οι νεότερες ηλικιακά ομάδες ανέπτυξαν πιο έντονα αρνητικά συναισθήματα αφού καταδεικνύεται ότι οι έφηβοι αλλά και οι νεαροί ενήλικες, ανεξαρτήτως φύλου, βίωσαν τη διάρκεια του εγκλεισμού συναισθήματα μεγαλύτερης επιβάρυνσης σε σχέση με τις άλλες ηλικιακές ομάδες.
Μέχρι στιγμής η έρευνα, που βρίσκεται σε εξέλιξη, «αριθμεί» 728 συμμετέχοντες, ενώ σημαντική θεωρείται η διεύρυνση του δείγματος που αφορά ανήλικους για την εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων αναφορικά με τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Φορέας διεκπεραίωσης της μελέτης είναι το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, (με εθνικούς συντονιστές την Αιμιλία Βασιλοπούλου (Επίκουρη Καθηγήτρια, ΔΙ.ΠΑ.Ε), τον Δημήτρη Ευθυμίου (Ψυχίατρο) και τον Κυριάκο Φελέκκη (Καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Επιστημών Ζωής και Υγείας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας). Σημειώνεται ότι η μελέτη COH-FIT εξακολουθεί να πραγματοποιείται διαδικτυακά και αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες, από παιδιά έως ηλικιωμένους. Στόχος είναι όπως συγκεντρωθούν τουλάχιστον 1.000 συμμετέχοντες, με ιδιαίτερη έμφαση στις νεότερες ηλικίες, ώστε το δείγμα να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό.
«Το χτύπημα στους νέους μας είναι ήδη ισχυρό», ανέφερε μιλώντας στον «Φ» ο επικεφαλής της επιστημονικής επιτροπής για την ψυχολογική στήριξη των πολιτών, Καθηγητής Κωνσταντίνος Φελλάς, τονίζοντας ότι «ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε σε στοχευμένες παρεμβάσεις».
«Οι άνθρωποι μπορεί να ξεχάσουν τι τους έκανες, δεν ξεχνούν όμως ποτέ, το πώς τους έκανες να νιώσουν. Οι νέοι μας και κυρίως οι έφηβοι μας, θα θυμούνται πάντα τα όσα βίωσαν στην πανδημία, όπως η δική μας γενιά θυμάται έντονα τα όσα ζήσαμε όταν ήμασταν εμείς παιδιά κατά την τουρκική εισβολή», είπε, εξηγώντας πως «με βάση το «σκληρό» υγειονομικό κομμάτι, λέμε ότι οι νέοι είναι ασυμπτωματικοί όταν προσβληθούν από τον κορωνοϊό, άρα δεν κινδυνεύουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο ιός και η πανδημία γενικά δεν τους έχει «χτυπήσει». Αντιθέτως, τα παιδιά που μολύνονται από τον ιό βιώνουν πολύ έντονα την απομόνωση ακόμα και αν δεν κινδυνεύουν από σοβαρά συμπτώματα. Ένας έφηβος δεν μπορεί να μένει απομονωμένος».
Ακόμα όμως και να μην μολυνθούν, «η πανδημία έχει «χτυπήσει» τα πιο τρυφερά τους χρόνια. Μένουν στο σπίτι, λόγω των περιοριστικών μέτρων, έχασαν ήδη αρκετό χρόνο από τη σχολική τους ζωή, δεν μπορούν να κοινωνικοποιηθούν, δεν μπορούν ούτε καν να φλερτάρουν. Το χτύπημα είναι ήδη ισχυρό».
Άρα, «πρέπει να δούμε πώς βοηθάμε, στοχευμένα τους νέους μας. Πρέπει να βρούμε τρόπο να τους προσεγγίσουμε με προγράμματα εξειδικευμένα για τους ίδιους».
Παράλληλα, είπε ο κ. Φελλάς, «πρέπει να μάθουμε τους έφηβους μας και τους νεαρούς ενήλικες πώς να προσέχουν. Πρέπει να τους μιλήσουμε. Να τους πούμε με τρόπο που οι ίδιοι μπορούν να κατανοήσουν, ίσως φέρνοντας τους σε επαφή με συνομήλικους τους οι οποίοι έχουν προσβληθεί από τον κορωνοϊό, ότι η πανδημία είναι μια υπόθεση η οποία τους αφορά κι εκείνους. Να τους πούμε στη δική τους «γλώσσα» ότι έχουν ευθύνη, πρέπει να τηρούν τα μέτρα, να προστατεύουν τον εαυτό τους, να προστατεύουν τους γύρω τους».
Δυστυχώς, «η ανάγκη του πρώτου διαστήματος για επιβολή μέτρων και περιορισμών, αλλά και το κλείσιμο των σχολείων, άφησε κάπως πίσω, το κομμάτι της ευαισθητοποίησης της κοινωνίας. Η συνεχής αναφορά σε «ασυμπτωματικά» παιδιά και νέους, έδωσε ίσως κάποια λάθος μηνύματα. Αυτά όλα, ήρθε τώρα η ώρα να βρούμε τον τρόπο να τα καλύψουμε για να κατανοήσουν τα παιδιά μας ότι πρέπει και αυτά να συμμετέχουν στην όλη προσπάθεια. Χωρίς να θυμώνουμε μόνο και να λέμε ότι οι νέοι μας αψηφούν τον κίνδυνο και μαζεύονται σε παρέες και μολύνονται από τον ιό τον οποίο μεταφέρουν στη συνέχεια και στους μεγαλύτερους. Υπάρχει τρόπος, υπάρχουν δράσεις που μπορούν να γίνουν, επιβάλλεται μάλλον να τις προωθήσουμε».
Ένα χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας, είπε συνεχίζοντας ο κ. Φελλάς, «βρισκόμαστε μπροστά σε αυτού τους είδους της προκλήσεις. Ως επιτροπή έχουμε ετοιμάσει τις προτάσεις μας τις οποίες καταθέσαμε στο υπουργείο Υγείας στο τέλος Ιανουαρίου. Οι δράσεις αυτές αφορούν όλες τις ηλικιακές ομάδες αφού πρέπει οι παρεμβάσεις μας να είναι στοχευμένες και εξειδικευμένες ανά περίπτωση. Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες είναι μια σημαντική ομάδα. Οι έρευνες δείχνουν ότι μοναδική τους διέξοδος κατά τις περιόδους του εγκλεισμού είναι το διαδίκτυο και η μουσική. Η στέρηση των φίλων, του σχολικού περιβάλλοντος, της κοινωνικοποίησης και της ξεγνοιασιάς έχουν ήδη αφήσει τα σημάδια τους στα παιδιά μας».
Αυτά τα συναισθήματα, «μαζί με το θολό τοπίο για το αύριο, για το δικό τους μέλλον, τα επηρεάζουν. Όλα αυτά που βιώνουν τον τελευταίο χρόνο, τους κάνουν να νιώθουν ότι η δική τους ζωή έχει μπει στο περιθώριο και ενδεχομένως αυτό να αφήσει μια «πικρία» μέσα τους την οποία θα κουβαλούν για όλη τους της ζωή κι όσο πιο μεγάλα είναι σε ηλικία αυτά τα παιδιά τώρα, τόσο πιο έντονα βιώνουν την απογοήτευση». Το χειρότερο, «είναι ότι ένας νέος στα 17-18-19 του χρόνια, ο οποίος είναι έτοιμος να πάει στις σπουδές του, να δει το μέλλον του, με τα όσα ζούμε τώρα, νιώθει να χάνει τον έλεγχο της ζωής του. Βλέπει ένα μέλλον αβέβαιο μπροστά του. Βλέπει τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, έχει μπροστά του ένα τοπίο θολό σε σχέση με το μέλλον του και αυτό ακριβώς είναι εκείνο που θα του αφήσει μέσα του το αίσθημα της πίκρας και της απογοήτευσης». Για αυτό το λόγο, «λέμε ότι πρέπει τώρα να κάνουμε τις παρεμβάσεις μας. Είναι φυσικό ότι αυτό το συναίσθημα της αβεβαιότητας καλλιεργεί την απογοήτευση και προωθεί τον εξανδραποδισμό των αξιών, με αποτέλεσμα να έχουμε μια νέα γενιά που ξαφνικά καλείται να διαπιστώσει και να αποδεχτεί ότι το αύριο ενδέχεται να είναι χειρότερο από το σήμερα».
«Να επανεξετάσουμε τον πραγματικό ρόλο της παιδείας»
«Το γύρισμα του καιρού μας υποχρεώνει πλέον να αναρωτηθούμε για την τεράστια ευθύνη που φέρουμε για τη χαμένη αυτοπεποίθηση και την απουσία της θέλησης των νέων μας. Κάθε γενιά έχει να αντιμετωπίσει κρίσιμες καταστάσεις, και τα δικά της ιδιάζοντα προβλήματα. Καθήκον και χρέος μας λοιπόν, είναι – εάν πραγματικά αγαπούμε και νοιαζόμαστε γι’ αυτή τη νέα γενιά- να μην αφοπλίσουμε τους νέους με συνεχείς μοιρολατρικές αναφορές σε “θύματα της σημερινής κρίσης” αλλά να τους ενδυναμώσουμε με τα εφόδια εκείνα που θα τους επιτρέπουν να διαχειριστούν τις κρίσεις και προκλήσεις».
Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο «που οφείλουμε να κάνουμε τη μόρφωση και την εκπαίδευση απόλυτη προτεραιότητα με το να επανεκτιμήσουμε και να επανεξετάσουμε τον πραγματικό ρόλο της παιδείας που δεν έχει να κάνει μόνο με τα ποσοστά επιτυχίας στις εξετάσεις αλλά και με την επανασύνδεσή της με την καρδιά των νέων».