Λίγοι δανειολήπτες φαίνεται τελικά ότι μπορούν ή επιθυμούν, λόγω οικονομικών αναγκών, να επωφεληθούν από την έκδοση του διατάγματος του υπουργού Οικονομικών για την αναστολή δόσεων και τόκων μέχρι τέλη Ιουνίου. Οι Κύπριοι δανειολήπτες φαίνεται ότι τώρα πληρώνουν το τίμημα της υπερβολής κατά την πρώτη φάση του μορατόριουμ. Το μέτρο που έληξε τον Δεκέμβριο του 2020 ήταν οριζόντιο και χωρίς περιορισμούς, με αποτέλεσμα ένας στους δυο δανειζόμενους να κάνει χρήση του μορατόριουμ για περίοδο -τις πλείστες φορές- εννέα μηνών, εξαντλώντας δηλαδή το επιτρεπόμενο χρονικό όριο.
H λέξη – κλειδί του νέου διατάγματος είναι οι εννέα μήνες: Όσοι δανειολήπτες συμπλήρωσαν το εννιάμηνο μορατόριουμ δεν μπορούν να επωφεληθούν σήμερα για τους επόμενους έξι μήνες, άσχετα αν η επιχείρησή τους τελει υπό υποχρεωτική αναστολή εργασιών ή αν -ως φυσικά πρόσωπα- υπέστησαν σοβαρή μείωση εισοδημάτων και δεν μπορούν να πληρώνουν δόσεις.
Μπορούν να κάνουν χρήση της αναστολής δόσεων όσοι δανειζόμενοι δεν χρησιμοποίησαν το μέτρο την προηγούμενη φορά και πληρούν τα κριτήρια. Δεν θα πρέπει, όμως, να είχαν καθυστερήσεις πέραν των 30 ημερών κατά την 31/12/2020 και η αναστολή θα παρέχεται μόνο για πιστωτικές διευκολύνσεις που δόθηκαν με υποθήκη την κύρια κατοικία αξίας μέχρι €350.000. Στο πρώτο μορατόριουμ δεν υπήρχε η διευκρίνιση για την κατοικία μέχρι €350.000 και ουσιαστικά δεν υπήρχαν περιορισμοί στην αξία ακινήτου. Το ποσοστό των δανείων σε μορατόριουμ στην Κύπρο έφθασε κατά την πρώτη φάση το 48,1%, που σε σύγκριση με το ποσοστό σε άλλες χώρες είναι πέραν του διπλάσιου. Η δεύτερη χώρα σε ποσοστό δανείων σε αναστολή ήταν η Ουγγαρία (23,3%).
Η πρώτη μελέτη της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής, τον Νοέμβριο του 2020, για το μορατόριουμ έδειξε τη μεγάλη στρέβλωση που υπήρξε στην Κύπρο με την αδιάκριτη αναστολή δόσεων. Έφερε, παράλληλα, στην επιφάνεια το μέγεθος των προβλημάτων που θα προκύψουν στους ισολογισμούς των τραπεζών σε περίπτωση που τα δάνεια σε αναστολή δεν αρχίσουν να εξυπηρετούνται τον Ιανουάριο του 2021. Το μέτρο της αναστολής δόσεων χωρίς περιορισμούς στήριξε, τον Μάρτιο του 2020, σύσσωμη τότε η κυπριακή πολιτική ηγεσία αλλά και η Κεντρική Τράπεζα, ως αντιστάθμισμα στη μείωση των εισοδημάτων από την πανδημική κρίση.
Χθες, ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος χαρακτήρισε πρόχειρα και ανεπαρκή τα μέτρα στήριξης της οικονομίας. Χαρακτήρισε ανεπαρκές το νέο σχέδιο αναστολής των δόσεων «αφού δεν μπορούν να το αξιοποιήσουν όλοι, αλλά μόνο εκείνοι που, είτε δεν έχουν ζητήσει αναστολή μέχρι σήμερα, είτε δεν έχουν συμπληρώσει 9 μήνες αναστολής. Ουσιαστικά πρόκειται για «δώρο-άδωρο», υποστήριξε.
Οι τράπεζες δεν αναμένουν ότι το στοχευμένο αυτή τη φορά διάταγμα θα επηρεάσει πολλούς πελάτες τους. Από τα δεδομένα που έχουν ενώπιον τους, οι περισσότεροι δανειζόμενοι που αξιοποίησαν την αναστολή εξάντλησαν το εννιάμηνο και υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις που θέλουν δυο ή τρεις μήνες για να το συμπληρώσουν. Για τη μείωση (ή μη εκτόξευση, για την ακρίβεια) των μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι τράπεζες ποντάρουν κυρίως στις βιώσιμες αναδιαρθρώσεις και άλλους διακανονισμούς ανά περίπτωση. Οι τράπεζες επιμένουν ότι τους προηγούμενους μήνες έγινε προεργασία με τους πελάτες τους, για να μειωθεί ο κίνδυνος νέου κύματος ΜΕΔ.